Ruimte. Plafondlampen scheelt ruimte. Je krijgt nu eenmaal de plek waar anders een staande lamp stond ervoor terug, omdat het licht van boven komt en niet van een staande lamp.
Meer licht. Een plafondlamp komt over het algemeen verder qua licht. Het blijft niet beperkt tot de ruimte om de lamp heen. Het schijnt over een groter gebied in de kamer.
Sfeer licht. Een plafonlamp hoeft niet sfeerloos te zijn. We praten niet over een tl-buis in de keuken. In de keuken wil je goed licht hebben, want als je het avondeten aan het voorbereiden bent dan wil je zien wat je aan doen bent. Je wilt niet dat je ineens in je vingers snijdt omdat er te weinig ligt is. Je wilt niet dat minder lekkere stukjes op het eten blijft doordat je tijdens de voorbereiding niet alles kon zien. Maar plafondlampen kunnen wel degelijk sfeervol zijn.
Diverse soorten lampen. Er zijn talloze plafondlampen. Van hele simpele, die je in de keuken, in de schuur of tuinkast of slaapkamer wilt ophangen. Je hebt sierlijke hanglampen, die je aan het plafond bevestigd. Mensen plaatsen deze vaak boven de eettafel of centraal in de huiskamer. Kinderlampen niet te vergeten, want onze allerkleinsten willen ook wat mooist aan het plafond.
Lampen, ze komen dus in alle maten voor. En ze zijn ondenkbaar uit ons leven te missen. Ooit was dat heel anders. Als we naar de oudste tijd gaan, dan komen we bij de tijd van de Grieken en de Romeinen. Zo’n 3000 jaar voor Christus, tot 500 na Christus. Olielampen. Maar Olielampen stonden, en konden niet aan het plafond bevestigd worden. De enige soort lamp zonder standaard dat was een lantaarn (Lanterna), als voorloper van de zaklamp, omdat er buiten nog geen straatverlichting was.
De oudste plafonnière
Voor de oudste plafondlamp moeten wij terug naar de Middeleeuwen (1460). Daar zie je een kroonluchter met kaarsen. Natuurlijk hebben we dan over rijke lui en niet over de arme sloebers. Een kroonluchter bestond uit een houten kruis met spijkers. Op de spijkers stonden dan de kaarsen. De kroonluchter werd middels een touw of een ketting via een haak aan het plafond bevestigd. Vanaf die tijd werden er vaker van dit soort ring- of kroonvormige lampen ontworpen.
De opvolger van het houten kruis was gegund voor vele glasmeesters. Op hen werd een beroep gaan op hun vakmanschap en creativiteit. Ontwerp kroonluchters bewerkt met glas. Denk aan de Boheemse stijlverlichting uit 1700, de Venetiaanse en de Franse stijlverlichting met een Empirestijl.
Pas in de 18e eeuw kwamen er kaarsenkroonluchters, die gegoten vormen van verguld brons hadden. Ze hadden lange, gebogen armen. Nog steeds alleen voor de rijke mensen.
Sierlijk, uitbundig versus soberheid en zuinigheid
Tegenover de sierlijke, uitbundige Boheemse en Franse stijl was de Oudhollandse stijl maar sober of zuinig. Deze was zonder glas of kristal gemaakt en bestond uit onbreekbare stukken die van koper, brons of messing waren.
Goedkopere plafonnières
In de tweede helft van de 19e eeuw, toen olie-, petroleum- en gaslampen vervangen konden worden voor de elektrische verlichting, het onderhoud eenvoudiger werd door de scheiding tussen de lichtbron en lamphouder nam de decoratieve kunst weer toe. En de lampen werden goedkoper. Dit staat ook wel bekend als de Jugendstil of art nouveau (de nieuwe kunst) kunststroming. Het werd populair omdat het niet meer ‘vaag’ was. Het richtte zich vooral in gebruiksvoorwerpen.
Dat betekent dat er meer mensen gebruik konden maken van een lamp aan het plafond, maar ook andere lampen zoals de tafellamp, de bureaulamp en de staande schemerlamp.
Opvolger van Jugendstil
Het werd makkelijker en daardoor ontstond Art deco. Een stijl gebaseerd op decoratieve en toegepaste kunst op verschillende gebieden, zo ook op de industriële en interieurontwerp. We praten inmiddels over de tweede helft van de eerste helft van de 20e eeuw. Net na de eerste Wereldoorlog.
In deze tijd ontstond naast de eerdere uitvinding van de gloeilamp nu ook de tl-buis. Daardoor werden er nu ook allerlei hangende en dragende (armatuur) constructies bedacht waar de tl-buis in past, denk maar aan de plafondlamp in het interieur van Palacio de Bellas Arts in Mexico of een simpelere constructie van de Frank L. Smith Bank.
De populariteit groeide enorm en zo kwam het dat lampen steeds gewoner voor veel mensen werden. In bijna elke ruimte zijn tot op de dag van vandaag lampen te vinden. Passend op de ruimte, waar de ruimte voor dient. Wanneer je nu een vijftiger en zestiger jaren uit de 20e eeuw winkeltje in zou lopen, dan zou je ook de veel gehoorde opmerking maken: “Hee, die lamp die stond vroeger bij ons in de huiskamer of zo'n gelijke lamp staat nog in een achterkamertje bij mijn opa en oma!”
Plafondlampen huidige tijd
Het grote voordeel, wat de Jugendstil en Art Deco stijlen hadden was, dat het binnen deel, waar de lamp aan bevestigd was, los gekoppeld van de decoratieve kap er om heen kon worden. Daardoor werd het allemaal een stuk eenvoudiger en konden de diverse kunstenaars voor één en dezelfde lamp experimenteren met verschillende smaakjes. Daardoor konden zij beter aansluiten op het gewone publiek en zie je dat deze stijl nog steeds terug in de huidige stijl. Uiteraard aangepast op verschillende mode beelden en trends.
Loop nu eens een verlichtingszaak binnen en bekijk de afdeling lampen. Wat herken je als oude of als nieuwere, modegerichte stijl?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten